Midden in de duistere Decembernacht, houdt een aristocratische roofvogel de wacht: de bosuil, die behoort tot de familie van ‘echte uilen’ (ook wel Strigidae genoemd, of strix aluco in het Latijn).
De nachtelijke schildwachters van onze dromen trotseren de kou en zitten hoog in de bomen in het maanlicht.
Ze worden ook wel katuilen genoemd, een naam die verband zou houden met de Chouans de Vendée en hun commandant Cadoudal (1793 – 1796) die zijn roep gebruikte als code bij het smokkelen van zout tijdens de Franse Revolutie.
De bosuil heeft rode of grijze, gespikkelde veren, is alleen te vinden in het bos en zingt, net als de troubadours, zijn hoffelijk lied dat goed te horen is in de stilte van de nacht.
In de stilte van de nacht hoort een toekomstige partner in de verte de roep van de mannelijke bosuil, die vaak wordt verward met de roep van een gewone uil, en zal deze met gezang beantwoorden.
Zo begint een vluchtige paringsdans met als doel een monogaam bestaan van minstens tien jaar op hetzelfde terrein.
In de Grieks-Romeinse oudheid werd de uil begunstigd door de godin Athene vanwege zijn goede eigenschappen, zoals kennis, wijsheid en ingetogenheid.“
De bosuil is het symbool van de filosofen: “de uil van Minerva, de godin van de wijsheid, vliegt pas uit bij het invallen van de duisternis,” aldus Friedrich Hegel.
Deze gevreesde carnivoor strijkt stilletjes neer op kleine dieren en gebruikt zijn vier vingers met krachtige, scherpe klauwen en de veertjes naast de snavel om zijn prooi aan te voelen en te grijpen.
De bosuil, die een spanwijdte van een meter en een gewicht van 460 gram heeft en die tot aan zijn pootjes gekleed in een donzig jasje, vliegt langzaam door de lucht.
Het is een zeer groot dier: de op een na grootste, na de oehoe die 2,5 kilo weegt. De dwerguil, die slechts 65 gram weegt, is de kleinste nachtroofvogel.
De bosuil heeft een ronde, platte kop en een groot, glad gezicht zonder het toefje veren dat gewone uilen op hun kop hebben, waardoor hij een welwillend dier met een vragende, onveranderlijke en zeer diepzinnige blik lijkt.
Zijn paraboolvormige gezicht leidt geluiden naar de oren waarvan de oorschelpen verborgen zijn, waardoor het gehoorvermogen van de bosuil tien keer groter is dan dat van de mens.
Hij heeft een binoculair gezichtsvermogen, maar dit ‘gebrek’ wordt gecompenseerd door zijn hoofd dat 270 graden kan draaien, waardoor hij zijn omgeving goed in de gaten kan houden zonder zijn lichaam te bewegen.
De bosuil is de enige nachtroofvogel met zwarte ogen die niet breed geel omrand zijn.“
Gedurende de dag dommelt deze uil onder de klimop van een boom terwijl hij wacht op wraakzuchtige mussen die een hekel aan hem hebben. Daarna voert hij zorgvuldig zijn verzorgingsroutine in zon-, regen-, en stofbaden uit, terwijl hij zijn vleugels gespreid houdt.
Het vrouwtje is tevreden met een grote holte in een oude boom, een spleet of een verlaten kraaiennest en legt hier vier vrij ronde, witte eieren.
Na een broedtijd van 29 dagen blijft ze op deze plek die gezamenlijk ontdaan is van vuil en uilenballen.
Het hoffelijke mannetje voorziet zijn partner van voedsel, dat zij in stukjes bijt en vervolgens in kleine porties aan haar jongen voert.
Als er te weinig voedsel is, offeren de ouders zwakste jongen op en gebruiken ze hen als voedsel om de soort te behoeden voor uitsterven.
Uit onderzoek van de uitwerpselen, waarin bijvoorbeeld haren botten en veren van prooien te vinden zijn, blijkt dat de aanwezigheid van de bosuil voordelen heeft.
Deze uil kan meedogenloos en agressief zijn en is hierdoor in staat om iedereen die hem besluipt ernstig te verminken. Zo verloor fotograaf Eric Hosking een oog na te worden aangevallen door een bosuil.
De jonge bosuilen die geboren zijn in hun veilige nest kunnen niet wachten om de wijde wereld in te vliegen. De jongen die uit het nest van hun moeder zijn ontsnapt, zullen echter nog enkele weken in de buurt blijven tot ze hun veren hebben en oud genoeg zijn om uit te vliegen, zodat de ouders ze te eten kunnen geven en kunnen beschermen.
Uilen, die vroeger gezien werden als ‘een slecht voorteken’, werden gemarteld, geofferd, levend aan deuren genageld en op wrede wijze gelokt met aas om vervolgens aan de poten in ijzeren kaken gevangen te worden waar ze, met veel pijn stierven en voor altijd naar Alyscamps, de plek van de deugdzame en wijze wezens in Arles, gingen.
![]()
De bosuil, gevangen bij zijn poten, zal dagenlang pijn lijden. ![]()
‘De bosuil inspireert kunstenaars en staat o.a. voor geduld en wijsheid.’
Die tijd is voorbij, want de Koningin van de Nacht wordt al 45 jaar een wettelijke beschermd, waardoor het verboden is om bosuilen uit hun nest te halen, te fokken, te doden of op te zetten. Kortom, een belangrijk existentieel recht voor deze kwetsbare vogel die voorbestemd is om ‘de roes van dagen en nachten’ te beleven die Charles Baudelaire beschrijft in zijn gedichten.
Lees de volgende maand weer een nieuw eerbetoon aan de schoonheid van de natuur.
Franstalige website: www.lahulotte.fr met het naturalistische, wetenschappelijke en humoristische tijdschrift LA HULOTTE (de bosuil)
Met toestemming van l’Est Eclair / Libération Champagne
Header en uitgelichte foto © Fabrice Croset
De volgende tweejaarlijkse uilennacht die wordt georganiseerd met de LPO vindt plaats in maart 2023
