De Aube: Europese hoofdstad van glas-in-loodramen

Toevoegen aan bladwijzer

We kunnen met enige trots zeggen dat Frankrijk 80% van de glas-in-loodramen op de planeet bezit, dat 80% van de glas-in-loodramen zich ten noorden van de Loire bevinden, dat 80% van de glas-in-loodramen ten noorden van de Loire zich in de Champagne bevinden en dat het departement Aube 80% van de glas-in-loodramen in de Champagne bezit. Vier op de tien glas-in-loodramen ter wereld bevinden zich dus hier, in de Aube! Nergens anders ter wereld zijn er zo veel glas-in-loodramen van zo’n goede kwaliteit te vinden.

In de Aube hebben we maar liefst 9.000 m² aan glas-in-loodramen. Deze waardevolle kunstwerken zijn verdeeld over zo’n tweehonderd religieuze gebouwen, van de majestueuze kathedraal van Troyes tot de meest eenvoudige dorpskerk. Maar liefst 1.042 ramen uit de tijd die men hier de ‘beau XVIe’ (de mooie zestiende eeuw) noemt, zijn geklasseerd als monument historique*.

De brandschilderkunst is ontstaan toen de stad een tijd van vrede en welvaart kende. Dit was tevens de vijfde keer dat het koninkrijk zo’n periode doormaakte. De rijke burgers namen de rol van mecenas op zich en er werden talloze glas-in-loodramen werden in de kerken geplaatst. Nadat drie van deze kerken verwoest waren tijdens de grote brand van Troyes en gereconstrueerd werden, bloeide de brandschilderkunst op. De ramen werden natuurlijk beschilderd met religieuze afbeeldingen maar in deze ‘stipverhalen’ die hun tijd vooruit waren, werden ook ambachtslieden afgebeeld, zoals lakenfabrikanten, leerlooiers, goudsmeden, boogschutters of arkebussiers.

De vrijgevige donateurs zorgen er ook voor dat zijzelf afgebeeld werden op de ramen. Daarnaast lieten particulieren glad-in-loodramen maken om hun eigen woningen mee te versieren. Tussen 1480 en 1850 stond Troyes bekend als een toonaangevende stad op het gebied van brandschilderkunst en woonden er ongeveer dertig glaskunstenaars.

Deze ramen werden allemaal in dezelfde stijl gemaakt, met heldere, warme en contrasterende kleuren. Dit soort brandschilderkunst werd door enkele historici de ‘école troyenne‘ genoemd.

Dit uitzonderlijke erfgoed is deels bewaard gebleven omdat het departement Aube tijdens de laatste oorlogen gespaard is gebleven van verwoestende bombardementen. Sommige ramen werden toen zelfs weggehaald en veilig opgeborgen om te voorkomen dat ze vernietigd zouden worden.

De gebrandschilderde stad

In Troyes en het departement Aube heeft men de grootste en mooiste collectie glas-in-loodramen van heel Europa. Deze kunstvorm kwam tot volle bloei in de middeleeuwen, maar wordt nog steeds beoefend. Een meesterglasschilder uit Troyes die zowel kunstenaar als ambachtsman is, zet de traditie vandaag de dag nog steeds voort. Bij een bezoekerscentrum waar informatie wordt gegeven over glas-in-loodramen worden deze erfgoedparels, waarvan er meer dan genoeg te vinden zijn in kerken in het hele departement, in het licht gesteld.

Ongeveer 850 jaar nadat het oudste glas-in-loodraam van de Aube is gecreëerd, wordt de Cité du Vitrail geopend, een museum waar de prachtige en invloedrijke brandschilderkunst uit het departement na al die jaren eindelijk wordt tentoongesteld. Deze tentoonstelling is gevestigd in het Hôtel-Dieu-le-Comte, dat bestaat uit een aantal gebouwen uit de achttiende eeuw en waar ook het universitair centrum van Troyes en het apotheekmuseum gevestigd zijn. Deze plek heeft een rijke geschiedenis en ligt op de perfecte locatie: tussen de kathedraal en de basiliek.

Hoewel gebrandschilderde ramen vaak alleen te bekijken zijn vanuit kikvorsperspectief, van een verre afstand of vanuit een positie die u hoogstwaarschijnlijk nekpijn zal bezorgen, kunt u ze hier allemaal op ooghoogte bekijken. De collectie staat uitgestald over een oppervlakte van 3.000 m² en toont alle stijlveranderingen die deze kunstvorm, die zeer representatief is voor het erfgoed van Troyes en de Aube, heeft ondergaan.

De tentoongestelde ramen worden regelmatig afgewisseld en vervangen door geleende werken. U vindt er zowel religieuze als niet-religieuze glas-in-loodramen, moderne als antieke glas-in-loodramen en zowel werken uit de Aube als werken uit andere departementen of regio’s.

Domenico del Barbieri en de ‘beau XVIe’

Als we het in Troyes hebben over ‘de mooie zestiende‘ hebben we het niet over het zestiende arrondissement van Parijs. We verwijzen dan naar een welvarende periode in de geschiedenis van Troyes waarin de stad een schitterende smeltkroes was van verschillende kunsten zoals de beeldhouw-, schilder-, tapijtwerkers-, borduur-, edelsmeed- en brandschilderkunst.

De stroming, die is ontstaan op de grote markten waarmee Troyes een internationale reputatie had opgebouwd en een stad vol kunstenaars werd waar steeds nieuwe ideeën ontstonden, ontwikkelde zich tijdens de wederopbouw van de stad na de grote brand van 1524 nog verder.

De iconische kunstenaar Domenico del Barbieri had een grote rol in deze periode in de geschiedenis van Troyes. In Frankrijk werd hij ook wel Dominique Florentin genoemd, omdat hij is geboren in Florence. Domenico del Barbieri was een kunstenaar die van alle markten thuis was: hij was stucwerker, graveerder, schilder, illustrator, architect en beeldhouwer.
Hij bracht de renaissance naar Troyes en de invloed van Duitse, Vlaamse en Italiaanse stromingen veranderde de lokale kunstwereld volkomen.

Nadat hij op het Kasteel van Fontainebleau had gewerkt, gaf hij al zijn kennis over architectuur en decoratie door aan de inwoners van zijn tweede thuisstad. Er is een collectie van 2.800 unieke sculpturen die geklasseerd zijn als monument historique overgebleven van de mooie zestiende eeuw van Troyes. Dat is twee derde van het lokale erfgoed dat onder deze kunstvorm valt en uit deze periode komt.

Enkele stukken zijn te vinden in de grootste musea ter wereld, zoals in het Louvre, in Londen of in New York. De kunstwerken uit deze periode worden gekenmerkt door afbeeldingen van een Maagd met een ovaal gezicht, een hoog en gewelfd voorhoofd, amandelvormige en smalle ogen, gegolfd haar in een middenscheiding en een subtiele glimlach.

*Een monument historique is een benaming voor erfgoed in Frankrijk in de vorm van gebouwen, tuinen, bruggen of andere bouwwerken die vanwege hun architectonische en/of historische waarde beschermd worden. Een monument kan ingeschreven (van regionaal belang) of geklasseerd (van nationaal belang) zijn.