Groen bibliotheek voor de jongens, roze bibliotheek voor de meisjes: we kennen alle stereotypes die generaties lezers hebben gewiegd. Het volstaat om bij dit kleurengamma een derde toe te voegen: blauw.
De blauwe boekjes, zoals ze vroeger werden genoemd, zijn zeker uit de rekken van de boekhandels en bibliotheken verdwenen, maar toch speelden ze een belangrijke rol in de geschiedenis van de drukkunst in Frankrijk. Want het gaat om niets minder dan de voorvader van ons zakboekje. En het is een uitvinding van Troyes!
De blauwe bibliotheek ontstaat in Troyes in het begin van de 17e eeuw door de gratie van een drukker in Troyes. Hij heeft het idee om reeds uitgegeven teksten te recycleren, naar behoren herschreven en samengevat om in de smaak van het publiek te vallen en in de grootst mogelijke hoeveelheid te worden geassimileerd. Om een neologisme te gebruiken, het is een low cost uitgave: een verminderd aantal pagina’s, goedkoop papier, een middelmatige druk, een approximatieve afsnijding, belangrijke afdrukken, reeds gebruikte illustraties en teksten die nog steeds bevlekt zijn met schelpen.
Maar het formaat is revolutionair: 12 x 7 cm of 22 x 15 cm. Samen met een aantrekkelijke verkoopprijs zal de distributiemethode het lezen in Frankrijk democratiseren: colporteurs gaan van beurs naar markt en van stad naar dorp om er hun blauwe boekjes te slijten. Ze worden zo genoemd door de kleur van de cover, waarvan het papier reeds gebruikt werd om er suikerbrood in te verpakken.
Het distributiesysteem van de blauwe bibliotheek zorgt dat we ook spreken van de “littérature de colportage” Mocht de trein hebben bestaan, dan was er waarschijnlijk geen sprake van stationliteratuur…
Het succes is aanzienlijk, tot op het punt dat het model van Troyes in tal van steden wordt gekopieerd. In de 19e eeuw bevat de catalogus ongeveer 4 500 titels, waarvan enkele honderden mogen beschouwd worden als bestsellers. De werken worden ‘s avond in groep gelezen, bij het vallen van de avond.
Men vindt in deze blauwe boekjes verschillende soorten literatuur: de ridderromans gaan er schouder aan schouder met het leven der heiligen, afleveringen uit de bijbel leven samen met liefdesverhalen, sprookjes maken een goed huishouden met die receptenboeken, de gidsen over goede manieren met astrologische kalenders…
In het midden van al deze dingen ontstaat een bijzonder genre die zal bloeien: de almanak, de grote vulgarisator van de kennis. Kortom, we voeden op, we informeren, we vermaken, we laten dromen. De blauwe boekjes zijn een geweldige vector voor de overdracht van een honderdtal populaire culturen.
Ze dragen bij tot de geletterdheid van de bevolking. Plek van het papier, pionier van de drukkunst, Troyes is dus ook de voorloper van de uitgeverij, wat lijkt coherent te zijn. De mediatheek bewaart nog meer dan 3 000 volumes van deze bekende blauwe bibliotheek, wat er de grootste collectie van Frankrijk van maakt. De mediatheek gaf zelfs drie blauwe boekjes opnieuw uit in 1999.