In een stad die uitpuilt van geweldige gebouwen geërfd uit de vorige eeuwen, is de Médiathèque du Grand Troyes een beetje een uitzondering.
Het is een van de weinige voorbeelden van de hedendaagse architectuur die in het historisch centrum te vinden is.
Maar als testcase werd het een meesterstuk, want de architecten die het gebouw hebben ontworpen ontvingen de Prix de l’Equerre d’argent voor deze realisatie, ofwel de hoogste onderscheiding die een architect kan winnen in Frankrijk!
Het is waar dat dit unieke werk afgeknipt wordt door de omliggende gebouwen en een sterk architectonisch gebaar vertegenwoordigt. Volgens de eigen beschrijving van de auteurs ervan, Pierre du Besset en Dominique Lyon, is de mediatheek ontbloot van gevels. Of juister nog, de vier zijden van deze grote glazen vierhoek maken er gebruiken van. De geometrie van het gebouw is opzettelijk onzeker en wazig om de verwarring tussen binnen en buiten te behouden, tussen de materie en de kleur.
Want daarmee schittert de mediatheek met levendige en tonieke tinten. Het blauw van het glaswerk beantwoordt aan het goud van het netwerk die het plafond doet golven; het geel van het ambulatoire amuseert zich met het roze van de trap.
Deze architectonische UFO is des te meer verbazingwekkend omdat het collecties van werken van het voltooide classicisme herbergt. Want naast 110 000 documenten in bruikleen aan het publiek, bevat het gebouw een grote zaal met zo’n 50 000 gedrukte boeken afkomstig van de oude kerkelijke bibliotheken. Het gaat in het bijzonder over middeleeuwse manuscripten van de broers Pithou en gedrukte boeken van de kanunnik Jacques Hennequin, aan wie we een van de allereerste openbare bibliotheken geopend in Frankrijk in 1651… te Troyes, te danken hebben.
Onder andere klompjes, de mediatheek van de agglomeratie van Troyes verbergt ook de bibliotheek van de graven van Champagne. En meer bepaald deze van de graaf Hendrik I de Liberale en zijn vrouw, Marie de Champagne. Het is de oudste bekende bibliotheek van een grote feodale prins. Ze getuigt van het ontstaan van de hoffelijke en ridderlijke cultuur, die erg in de mode was in de 12e eeuw.
Maar naast al deze wonderen, herbergt de Médiathèque du Grand Troyes vooral een onschatbare schat, die niets minder dan de eerste Franse middeleeuwse collectie vormt: het fonds van oude manuscripten gekopieerd en gedecoreerd in het atelier van de oude abdij van Clairvaux. Het was een van de grootste bibliotheken van het christelijk westen in de middeleeuwen.
Op de 1 790 opgenomen manuscripten uit de 15e eeuw, hebben er 1 115 ons bereikt, waarvan er 1 018 zichtbaar blijven in Troyes. Men moet er nog 400 incunabula (1) aan toevoegen en gedrukte boeken die dateren van het begin van de 16e eeuw.
Dit uitzonderlijk patrimonium is sinds 2009 opgenomen in de Werelderfgoedlijst voor documenten van de UNESCO, zoals de Verklaring van de rechten van de mens en de burger, de films van de boers Lumière of het tapijtwerk van Bayeux. Een internationale erkenning voor een bibliotheek met een universele waarde en omvang.
Ter gelegenheid van de negenhonderdste verjaardag van de stichting van de abdij van Clairvaux, creëerde de Mediatheek van Grand Troyes een “virtuele bibliotheek van Clairvaux”. Het doel, het voor iedereen toegankelijk maken, overal ter wereld, via internet, van alle bestaande manuscripten, ongeacht de plaats waar ze worden bewaard: in Parijs, Firenze, Londen, Budapest, Bergen, Montpellier, Laon en natuurlijk Troyes. Dit omvat meer bepaald de digitalisering van al deze documenten zodat de virtuele bibliotheek de betrouwbare replica wordt van de fondsen van de abdij van Clairvaux.
Men zal er bij deze gelegenheid ontdekken dat Bernard de Clairvaux, stichter van de abdij met dezelfde naam, er monochromie en een gekuiste stijl oplegde aan zijn namakers en perkamenten, in naam van het sobere cisterciënzerideaal die de menselijke of dierlijke voorstelling voorschrijft, evenals het misbruik van kleur.
Het contrast is des te meer opvallend met de moderne koffer die dit zuiver juweel verankerd !
(1) De incunabula zijn gedrukte boeken tussen het begin van de drukkunst en het einde van de 15e eeuw. De eerste feiten in Troyes dateren van de jaren 1480, want de stad was een van de eerste die een drukkerij verwierf.